Kultura

Historia regionu miała znaczący wpływ na ukształtowanie się grupy etnograficznej Puszczaków i ich kultury. Elementy tej kultury niosły do Puszczy kolejne fale osadnicze z Mazowsza, Mazur, Podlasia i na terenach nadnarwiańskich zlały się one w jeden charakterystyczny, do dziś znany obraz.

Ważnym momentem była tu chęć odróżnienia się od okolicznej ludności pańszczyźnianej, podkreślanie swej godności i wolności. Z drugiej strony, na obraz mieszkańców Puszczy Zielonej wpływ miała gospodarka. Rolnictwo miejscowe przez niską jakość gleb i słabe narzędzia nie było w stanie utrzymać rodziny kurpiowskiej. Szukano więc źródeł dodatkowego dochodu, którym stały się liczne rzemiosła i rękodzieło wiejskie. Stąd rozwinęły się na Kurpiach: ciesielstwo, stolarstwo, plecionkarstwo, tkactwo (lniane i wełniane), bursztyniarstwo.

Konieczności handlowe zmuszały do solidności wykonania, ale obcowanie z przyrodą wyrabiało też poczucie estetyki, wrażliwość na piękno. Walory artystyczne spotkamy bez mała w całej wytwórczości regionalnej. Dotyczy to zarówno chałupy, gdzie dekorowano szczyt stojący frontem do drogi, drzwi wejściowe do chaty, umieszczano na chałupie pięknie zdobione nadokienniki czy śparogi na dachu.

Sprzęty domowe również posiadały zdobienia snycerskie lub rzeźbienia, malatury (skrzynie), ozdobne tralki. Ze stolarstwem wiąże się rzeźba ludowa, w każdej chałupie była Pasja czyli Chrystus na krzyżu, we wsi wystawiano liczne kapliczki (domkowe i słupkowe) z figurami świętych.

Najbardziej interesującymi, a jednocześnie kontynuowanymi do dziś, są wyroby związane z obrzędowością. Dotyczy to zarówno wycinanek, kierców, bukietów zdobiących dom w okresie świąt, jak też zabawek choinkowych, wypieków z ciasta na Nowy Rok, pisanek palm wielkanocnych. Samowystarczalność gospodarki kurpiowskiej sprawiała, że gospodyni sama tkała i szyła stroje dla rodziny i do dziś haft oraz koronkarstwo są jednymi z popularniejszych dziedzin wytwórczości regionalnej.

Wymienione w skrócie główne dziedziny rękodzieła kurpiowskiego przetrwały do dziś, na co niewątpliwy wpływ miało ogromne przywiązanie ludności puszczańskiej do tradycji, do kultury dziadów i ojców, którą należy zachowywać. Bez względu na zmieniającą się również na terenie regionu sytuację gospodarczą i poziom życia, kontynuację tradycji wyraża się też w kulturze duchowej (muzyka, pieśni, tańce) i obrzędowości.

Bogactwem regionu jest także plastyka wiejska, zwyczaje, głównie związane z dorocznymi świętami kalendarzowymi, łączące wiarę Kościoła z doświadczeniami, zabiegami i działaniami minionych pokoleń.