Trochę historii

Tereny północno-wschodnie Mazowsza od początków naszej państwowości były własnością książąt mazowieckich, w momencie wcielenia Mazowsza do Korony (1526 r.) stały się własnością królów polskich.

Ziemie królewszczyzny charakteryzowała mało urodzajna, głównie piaszczysta, gleba, przechodząca często w bagna i torfowiska, całość zaś pokrywała gęsta puszcza. Z tych właśnie przyczyn obszary między Orzycem na zachodzie, Narwią na południu, Pisą na wschodzie i granicą z Prusami na północy przez wiele wieków nie posiadały stałego osadnictwa.

Nie oznacza to, że Puszcza Zielona pozostawała całkowicie niewykorzystana. Eksploatacja puszczy datuje się już od XIV-XV wieku. Ograniczała się jednak do wyrębu drewna, jego spławu Narwią i Wisłą do Gdańska, do różnych zajęć leśnych – myślistwa, bartnictwa, rudnictwa, smolarstwa. Ludność zajmująca się tymi "przemysłami" mieszkała poza puszczą (np. w Nowogrodzie, Ostrołęce, Różanie, Przasnyszu i okolicznych wsiach), uprawiała rolę, a zajęcia w borach traktowała jako prace sezonowe.

O stałym zasiedleniu Zagajnicy możemy mówić dopiero od drugiej połowy XVII wieku. Przyczyną napływu ludności było ogromne zniszczenie kraju po "potopie" szwedzkim, zarazy, epidemie, upadek gospodarki folwarcznej i wzrastający w konsekwencji ucisk pańszczyźniany. Formą protestu było zbiegostwo na tereny nieodległe, ale trudno dostępne, czyli do Puszczy Zielonej. Starostowie: łomżyński, ostrołęcki i przasnyski popierali osadnictwo, licząc na przyszłe korzyści, zaś przybysze zyskiwali status ludzi wolnych, podlegających tylko królowi. Ludność puszczańska była jedyną grupą chłopską w Rzeczypospolitej, która miała prawo posiadać broń (bory, dzika zwierzyna), a obcowanie z nią wykształtowało znane i do dziś podkreślane umiejętności strzeleckie, ponadto odwagę, później męstwo w boju z każdym najeźdźcą. Znaczny napływ osadnictwa, karczunek lasów, wpłynęły na upadek zajęć leśnych. Zasiedlanie tego terenu trwało do końca XVIII wieku, kiedy nastąpiło przeludnienie wsi puszczańskich. Pierwsza połowa XIX wieku przyniosła likwidację prawa bartnego, wycinkę lasów przez zaborców. Wszystkie te czynniki spowodowały proces odwrotny – emigrację "za chlebem" na zachód Europy, a później do Ameryki.

Nie wszyscy jednak wyjechali. Ludność kurpiowska prowadziła niebogatą, daleko posuniętą gospodarkę samowystarczalną. Głośno stawało się o Kurpiach podczas kolejnych zrywów patriotycznych. Przywiązanie do swobody, umiejętności posługiwania się bronią sprawiały, że oddziały strzelców kurpiowskich wyróżniały się podczas powstania kościuszkowskiego i powstania listopadowego. Wspierali mieszkańcy Puszczy Myszynieckiej działalność naczelnika woj. płockiego Zygmunta Padlewskiego w powstaniu styczniowym (bitwa pod Myszyńcem).

Bardzo poważne straty poniósł region w wyniku walk frontowych podczas I wojny światowej, kolejne nieszczęścia (wywózki, kontrybucje, rabunkowa gospodarka) następowały w latach II wojny światowej. Powolne, ale systematyczne zmiany, poprawę w wielu dziedzinach życia Kurpiowszczyzny dostrzec można od połowy lat 50. XX w. Dotyczy to zarówno budownictwa, mechanizacji rolnictwa, oświaty i ogólnego standardu rodziny kurpiowskiej.

Istotnym elementem umożliwiającym w ostatnim okresie poprawę sytuacji gospodarczej mieszkańców jest wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturalnych regionu.

KALENDARIUM

10000 lat p.n.e.  – najstarsze ślady pobytu człowieka w okolicy Ostrołęki
XII w.  – pierwsi mazowieccy osadnicy przybyli w okolice Ostrołęki, powstał gródek obronny na terenie dzisiejszego miasta
1373 r. – Ostrołęka otrzymała prawa miejskie
1393 r. – pierwsza pisemna wzmianka o powiecie ostrołęckim
koniec XIV w.  – założono wieś Troszyn
XIV-XV w. – początek osadnictwa i eksploatacji Puszczy Kurpiowskiej
1398 r. – założono wieś Czerwin
1399 r.  – powstała parafia w Ostrołęce
XIV/XV w. – powstała wieś Kleczkowo (gm.Troszyn), w XVI w. osada otrzymała prawa miejskie, ale nie miała warunków rozwoju i wkrótce te prawa utraciła
1526 r. – Mazowsze włączono do Królestwa Polskiego, Ostrołęka stała się miastem królewskim, rozpoczął się "złoty okres" w dziejach miasta, który trwał do wielkiej zarazy i pożaru w 1563 r.
połowa XVII w.  – jezuici zbudowali kaplicę misyjną w puszczy, aby przeciwstawić się wpływom protestantyzmu z Prus, osada misyjna była początkiem miasta Myszyniec
1656 r.  – kurpiowskie oddziały stanęły przeciwko wojskom szwedzkim, Ostrołęka została zdobyta przez najeźdźców
1666 r.  – do Ostrołęki przybyli ojcowie Bernardyni, w mieście pozostali do kasaty zakonu w 1864 r.
1673 r. – powstała kurpiowska wieś Lipniki, Kurpie liczyły wówczas ok.1000 mieszkańców
1673-83 r.  – akta bartne wymieniają kolejne puszczańskie wsie: Kadzidło, Wach, Zawady i Obierwię
XVIII w. – Ostrołęka i Puszcza Kurpiowska były niszczone i eksploatowane przez przechodzące tędy wojska: szwedzkie, rosyjskie, saskie i polskie
22/23 I 1708 r.  – bitwa Kurpiów ze Szwedami pod Kopańskim Mostem, w walce dzielnością odznaczył się późniejszy kurpiowski bohater Stach Konwa
1791 r.  – Myszyniec otrzymał prawa miejskie, utracił je w 1869 r., od 1993 r. ponownie jest miastem
1794 r. – Brygada Wielkopolska Kawalerii Narodowej, dowodzona przez brygadiera Antoniego Madalińskiego, wymaszerowała z Ostrołęki w kierunku Krakowa, przyśpieszyło to rozpoczęcie Insurekcji Kościuszkowskiej
1795 r. – powiat pod rządami pruskimi wszedł w skład Prus Nowowschodnich, liczył wówczas 51.432 mieszkańców
1807 r. – wojska francuskie stoczyły pod Ostrołęką bitwę z wojskami rosyjskimi, na pamiątkę zwycięstwa Francuzów nazwa Ostrołęka została wyryta na Łuku Triumfalnym w Paryżu, powiat znalazł się na terenie Księstwa Warszawskiego
1815 r. – powiat znalazł się w Królestwie Polskim
1820 r. – na Kurpiach mieszkało 26 tys. ludzi
26 V 1831 r. – bitwa pod Ostrołęką wojsk polskich z carskimi, zwycięstwo odnieśli Rosjanie, w bitwie wsławił się ppłk Józef Bem
1848 r.  – w Ostrołęce urodził się pisarz Wiktor Gomulicki, autor "Wspomnień niebieskiego mundurka"
koniec XIX w. – budowa pierwszych kamienic w Ostrołęce, stacji kolejowej, cegielni, koszar i więzienia ściągały do miasta Kurpiów i zubożałą po powstaniach szlachtę
1893-97 r.  – linie kolejowe połączyły Ostrołękę i powiat z Małkinią, Łapami i Tłuszczem
1915 r.  – wycofujący się przed Niemcami, Rosjanie spalili Ostrołękę, niemieccy okupanci zelektryfikowali miasto, a po zajęciu północnego Mazowsza wybudowali w puszczy sieć kolei wąskotorowych, kolej ułatwiała im wywóz drewna
1918 r.  – Polska odzyskała niepodległość, powiat został włączony do woj. białostockiego, w 1939 przyłączono go do woj. warszawskiego
6/7 VIII 1920 r.  – Armia Czerwona zajęła Ostrołękę
1939-44 r.  – podczas wojny kurpiowska część powiatu należała do Rzeszy Niemieckiej, południowo-zachodnia leżała na terenie Generalnej Guberni, a południowo-wschodnia znalazła się w ZSRR (do 1941 r.)
wrzesień 1944 r. –  styczeń 1945 r.  – powiat ostrołęcki zajęła Armia Czerwona
1951-74 r. – budowa elektrociepłowni, kombinatu celulozowo-papierniczego, i zakładów mięsnych w Ostrołęce
1954 r. – reforma podziału administracyjnego, powołanie gromadzkich rad narodowych
1973 r.  – reforma podziału administracyjnego, utworzenie gmin
1975 r. – likwidacja powiatów, Ostrołęka została siedzibą województwa ostrołęckiego
1999 r. – reaktywowano powiaty, Ostrołęka została siedzibą powiatu